Στρατόπεδα Συγκέντρωσης στην Ελλάδα

Η ύπαρξη στρατοπέδων συγκέντρωσης στην Ελλάδα της Κατοχής δεν έχει διερευνηθεί ακόμα όσο θα έπρεπε. Το μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης στην κατεχόμενη Ελλάδα, στο Χαϊδάρι, είναι και το λιγότερο γνωστό από τα αντίστοιχα στρατόπεδα στην Ευρώπη. Το Χαϊδάρι, στα δυτικά της Αθήνας, με 5.868 κατοίκους το 1940, έγινε την περίοδο της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα το κύριο πεδίο εφαρμογής κατασταλτικών μεθόδων και αντιποίνων. Λειτούργησε υπό τις διαταγές των Ιταλών για λίγες μόνο μέρες και στις 10 Σεπτεμβρίου του 1943 πέρασε στα χέρια των Γερμανών, και συγκεκριμένα της SD (Sicherheitdienst), της Υπηρεσίας Ασφαλείας των Ες Ες. Στις αρχές λειτουργούσε ως παράρτημα των φυλακών Αβέρωφ της Λεωφόρου Αλεξάνδρας. Οι εγκαταστάσεις του στρατοπέδου στη διάρκεια της Κατοχής καταλάμβαναν 500 στρέμματα. Σε όλη την έκταση του στρατοπέδου βρίσκονταν περίπου είκοσι κτίρια-μπλοκ, άλλα μεγάλα (στρατώνες) και άλλα μικρά, τα οποία είχαν διαφορετικές το καθένα χρήσεις.

Εγκαινιάστηκε ουσιαστικά στις 3 Σεπτεμβρίου 1943 με τη μεταφορά κρατουμένων από το στρατόπεδο της Λάρισας. Ο Αντώνης Φλούντζης, γιατρός του στρατοπέδου, αναφέρει πως οι κρατούμενοι ήταν 590, 243 κομμουνιστές Ακροναυπλιώτες, 20 Αναφιώτες και 327 αιχμάλωτοι των Ιταλών. Η πρώτη μεγάλη αποστολή Εβραίων που φεύγει από την Αθήνα για το Άουσβιτς την Κυριακή 2 Απριλίου αριθμεί περίπου 1.900 κρατούμενους του Χαϊδαρίου, κλεισμένους σε καμιά τριανταριά φορτηγά βαγόνια. Καθ’ οδόν μεγαλώνει: Εβραίοι της Χαλκίδας, της Λάρισας, 2.400 αιχμάλωτοι από τον Βόλο, τα Τρίκαλα, και κυρίως από τα Ιωάννινα. Πρόκειται για έναν τερατώδη συρμό, με 5.200 ανθρώπους, σε συνθήκες φριχτού συνωστισμού και ασφυξίας. Μαρτυρείται πως μια άλλη μεγάλη μεταφορά 700-1.000 κρατούμενων έγινε τη δεύτερη εβδομάδα του Απριλίου του 1944, και από αυτούς ο «άγγελος του θανάτου», γιατρός του Άουσβιτς Γιόζεφ Μένγκελε, επέλεξε 320 άνδρες και 328 γυναίκες για ψευδοϊατρικά πειράματα. 

New York Times, Ιανουάριος 1944

Το Χαϊδάρι ήταν κυρίως κέντρο μεταγωγών των κρατουμένων σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης και λειτουργούσε με βάση τους κανονισμούς που ίσχυαν σε όλα τα ναζιστικά κολαστήρια. Στο Μπλοκ 15, την πτέρυγα απομόνωσης, οδηγούνταν οι μελλοθάνατοι και οι Εβραίοι από διαφορετικούς τόπους προέλευσης.

Στα στρατόπεδα συγκέντρωσης μεταφέρθηκαν εκτός των Εβραίων και χριστιανοί σε έξι αποστολές. Δεν έχουμε στοιχεία για τον συνολικό αριθμό των αιχμαλώτων αυτών των αποστολών, εκτός από την αναφορά του Φλούντζη για 5.506 ανθρώπους που στάλθηκαν στη Γερμανία και στην Πολωνία. Η πρώτη αποστολή πραγματοποιήθηκε στις 25 Μαΐου 1944 με 850 άντρες και 61 γυναίκες. Οι γυναίκες κατέληξαν στο γυναικείο στρατόπεδο Ράβενσμπρουκ της Γερμανίας και έπειτα σε ένα στρατόπεδο εργασίας, παράρτημα του Μπούχενβαλτ.

Το στρατόπεδο λειτούργησε ως τις 27 Σεπτέμβρη 1944.