Εισαγωγή - Μνήμη
Στην Ευρώπη πολλά από τα ευαίσθητα, τραυματικά και επίμαχα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν τη δεκαετία του 1940 ήταν αποσιωπημένα για πολλά χρόνια. Από τη δεκαετία του 1980 άρχισαν να βγαίνουν στην επιφάνεια και να γίνονται ευρέως γνωστά. Η συλλογική μνήμη αποτελεί για κάθε κοινωνική ομάδα ανεκτίμητο στοιχείο, διαμορφώνει και κρατά αναλλοίωτη στο πέρασμα των χρόνων την ταυτότητα ενός λαού. Οι τραυματικές μαρτυρίες των αφηγητών του MOG, σημαντική αναμφισβήτητα έξοδος από τη σιωπή, αποτελούν τον σημαντικό για την ελληνική κοινωνία μετασχηματισμό των οδυνηρών ενθυμήσεων σε μνήμη.
Μνήμη
Οι επιζήσαντες του A΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι οποίοι μάς κληροδότησαν αφηγήσεις εγκλωβισμένων μνημών, κατακερματισμένων και αναπλασμένων ταυτοτήτων, αποτέλεσαν την «πρώτη γενιά μνήμης» του 20oύ αιώνα.
Η δεύτερη «έκρηξη» μνήμης σημειώθηκε μετά τους δύο παγκόσμιους πολέμους και τον πόλεμο του Βιετνάμ που δημιουργήθηκε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την τραυματική μνήμη.
Τραύμα και μνήμη
Η εξέταση της συλλογικής μνήμης μάς οδηγεί στη διαπίστωση ότι στον 20 ο αιώνα συντελέστηκαν δύο εκρήξεις μνήμης. Η πρώτη έλαβε χώρα στις αρχές του και συνδέεται με την επικέντρωση στη μνήμη ως μέσον για τη δημιουργία εθνικών ταυτοτήτων, ενώ η δεύτερη στις δεκαετίες του 1970, του 1980 και του 1990.
Κουλτούρα μνήμης
Η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα εξακολουθεί να τοποθετεί στο επίκεντρο της προβληματικής και των μελετών της τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και το φαινόμενο του ναζισμού. Χιλιάδες μελέτες έχουν γραφτεί και εξακολουθούν να γράφονται, χωρίς να εξαντλούνται τα ζητούμενα, τα ερωτήματα και τα νέα ιστορικά στοιχεία που έρχονται στο φως. Στην Ελλάδα ζούμε μια περίοδο άνθησης της ιστορίας, ακαδημαϊκής δημόσιας και προφορικής, ειδικά γύρω από τη δεκαετία του 1940, και η κοινότητα των ιστορικών εξελίσσεται σε μια από τις πιο δυναμικές και δραστήριες επιστημονικές κοινότητες στη χώρα.
Τόποι μνήμης
"Μια πόλη δεν μιλάει για το παρελθόν της, ωστόσο το περιέχει όπως μια παλάμη τις γραμμές της".
Ίταλο Καλβίνο
Στους τόπους μνήμης αποκρυσταλλώνεται η ματιά της κοινωνίας πάνω στο παρελθόν της. Ταυτοχρόνως, μπορεί κανείς σε αυτούς να αποκρυπτογραφήσει τη σημασία του παρελθόντος στο παρόν. Οι τόποι μνήμης της Κατοχής στην Ελλάδα τυγχάνουν ελάχιστης προσοχής και ανάδειξης, γιατί η Κατοχή παραμένει πρακτικά αόρατη για τους ανυποψίαστους επισκέπτες και είναι ορατή μονάχα στους καλά ενημερωμένους. Στην Ελλάδα, το παράδοξο της παντελούς έλλειψης μιας συγκροτημένης προσπάθειας επαναπροσέγγισης της υλικότητας του πρόσφατου παρελθόντος είναι ένα φαινόμενο που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί σοβαρά, προκειμένου να διασώσουμε όσα κομμάτια της συλλογικής μνήμης έχουν επιβιώσει ως σήμερα.
