Από τον Απρίλιο του 1941 έως τον Οκτώβριο του 1944 οι γερμανικές αρχές κατοχής στην Ελλάδα προκάλεσαν τον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων και διέπραξαν λεηλασίες και καταστροφές τόσο σε κρατικές όσο και σε ιδιωτικές περιουσίες, παραβιάζοντας τις βασικές αρχές του διεθνούς δικαίου.

Το διεθνές δίκαιο χαρακτηρίζει ορισμένα εγκλήματα διεθνή, δηλαδή προβλεπόμενα και τιμωρούμενα από το διεθνές ποινικό δίκαιο. Οι κατηγορίες στις οποίες διακρίνονται τα εγκλήματα αυτά είναι τρεις: 1) εγκλήματα κατά της ειρήνης, 2) εγκλήματα πολέμου, 3) εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Η Ελλάδα υπέστη τις συνέπειες που υπάγονται και στους τρεις τύπους των προαναφερθέντων εγκλημάτων. Τα σχέδια των Γερμανών για τον διαμελισμό της χώρας σηματοδοτούσαν ούτως ή άλλως την πρόθεση αφανισμού της. Ο διαμελισμός του ελληνικού κράτους πραγματοποιήθηκε με τη μεταβίβαση α) στη Βουλγαρία της Ανατολικής Μακεδονίας και της Δυτικής Θράκης, β) στην Ιταλία των Ιονίων νήσων, των Κυκλάδων, της Σάμου, καθώς και με την προσάρτηση της Θεσπρωτίας στο καθεστώς που είχαν δημιουργήσει οι Ιταλοί στην Αλβανία, γ) στη Γερμανία της Αθήνας και του Πειραιά, της Κεντρικής Μακεδονίας (συμπεριλαμβανομένης της Θεσσαλονίκης), του μεγαλύτερου τμήματος της Κρήτης, ορισμένων νησιών του Αιγαίου και μιας συνοριακής με την Τουρκία λωρίδας στον Έβρο. Τα έξοδα κατοχής, το υποχρεωτικό κατοχικό δάνειο, οι ζημιές που προκλήθηκαν σε δημόσια έργα και εγκαταστάσεις, οι φθορές που έγιναν σε ιδιωτικές περιουσίες αποτελούν εγκλήματα πολέμου. Οι ομαδικές εκτελέσεις όμως, που είχαν ως αποτέλεσμα τον θάνατο χιλιάδων ατόμων, συνιστούν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.

Από τη γερμανική κατοχή στην Ελλάδα προήλθαν ζημιές στον υλικό και τεχνικό πλούτο, στις υποδομές και στον εξοπλισμό της χώρας. Όλες σχεδόν οι σιδηροδρομικές γέφυρες είχαν ανατιναχθεί, το 80% του τροχαίου υλικού είχε καταστραφεί, 73% του εμπορικού στόλου είχε βυθιστεί, όχι λιγότερα από 200.000 σπίτια είχαν υποστεί ανεπανόρθωτες ζημιές. Η καταλήστευση του εθνικού πλούτου οδήγησε την ελληνική οικονομία σε κατάρρευση. Επιπλέον, η οικονομική αφαίμαξη της Ελλάδας από τους Γερμανούς είχε και δύο άλλες όψεις: α) την επιβολή εμπορικών ανταλλαγών με το σύστημα των διμερών συμφωνιών συμψηφισμού (clearing) μέσω της γερμανικής εταιρείας εξαγωγικού εμπορίου DEGRIGES και της ιταλικής SAGIG, οι οποίες απομυζούσαν την ελληνική παραγωγή με αντάλλαγμα την παροχή φτηνών και άχρηστων στους Έλληνες προϊόντων σε τιμές που καθορίζονταν από τους κατακτητές, εις βάρος βεβαίως των ελληνικών προϊόντων και β) την εκμετάλλευση του εργατικού δυναμικού της χώρας με την υποχρεωτική μετανάστευση εργατών στη Γερμανία ή με την υποχρέωση Ελλήνων σε καταναγκαστική εργασία ακόμα και εντός της Ελλάδας. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής σημειώθηκαν κλοπές αρχαιολογικών θησαυρών και έγιναν αυθαίρετες και παράνομες αρχαιολογικές ανασκαφές.

Τον Οκτώβριο του 1944, οι Γερμανοί άφηναν πίσω τους μια κατεστραμμένη χώρα. Ο ελληνικός λαός είχε πληρώσει πολύ βαρύ τίμημα στο βωμό της Κατοχής από τις κατασχέσεις (οχημάτων, πλωτών μέσων, υποζυγίων), τις επιτάξεις (κτιρίων, οικιών), τις κλοπές (τροφίμων , ζώων) και, κυρίως, από την πρόκληση θανάτων. Περίπου 20.650 ήταν οι νεκροί σε μάχες της Εθνικής Αντίστασης, 56.225 οι εκτελεσμένοι σε ολόκληρη την Ελλάδα, 7.120 οι νεκροί από τους βομβαρδισμούς και σχεδόν 60.000 Έλληνες Εβραίοι είχαν εκτοπιστεί και δολοφονηθεί στα γερμανικά στρατόπεδα. Τουλάχιστον 800 χωριά και κωμοπόλεις κείτονταν σε ερείπια. Πολλά μαρτυρικά χωριά υπέστησαν με ανείπωτες συνέπειες τα γερμανικά αντίποινα και τις μαζικές σφαγές. Ιδίως από το 1943 και μετά οι πολύνεκρες δολοφονικές επιχειρήσεις, με εκατό ή και περισσότερους νεκρούς κάθε φορά, έγιναν συνηθισμένο φαινόμενο: αδιαμφισβήτητα παραδείγματα συνιστούν οι μαζικές δολοφονίες αθώων ανθρώπων στα Καλάβρυτα, στο Κομμένο της Άρτας, στην Κλεισούρα Καστοριάς και στο Δίστομο.

 

Ενδεικτική βιβλιογραφία 

Πολυμέρης Βόγλης, Η ελληνική κοινωνία στην Κατοχή 1941 – 1944, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2010.

Μανώλης Γλέζος (υπεύθυνος έκδοσης), Η Μαύρη Βίβλος της Κατοχής, [(2006) β΄ έκδοση, Εθνικό Συμβούλιο για τη Διεκδίκηση των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα, Αθήνα 2006.