Springe direkt zu Inhalt

Μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα

Εισαγωγή - Κατοχή

Οι Γερμανοί στην Αθήνα, 1941. Προσωπική συλλογή Γεωργίου Χανδρινού

Οι Γερμανοί στην Αθήνα, 1941. Προσωπική συλλογή Γεωργίου Χανδρινού

Στην περίοδο της γερμανικής Κατοχής, από τον Απρίλιο του 1941 μέχρι τον Οκτώβριο του 1944, η Ελλάδα υπέστη αναλογικά τις περισσότερες ανθρώπινες απώλειες και καταστροφές από κάθε άλλη μη σλαβική χώρα στην κατεχόμενη Ευρώπη. Παρόλο που οι επιπτώσεις εκείνης της περιόδου επιβιώνουν ακόμα στη συλλογική μνήμη, παρατηρούμε ένα παράδοξο: η ιστοριογραφία για τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο εμπλουτίζεται συνεχώς, ωστόσο διεθνείς ερευνητές, όπως ο γερμανός ιστορικός Dieter Pohl, διαπιστώνουν ότι διεθνώς πολύ λίγα πράγματα είναι γνωστά γύρω απ' την γερμανική Κατοχή στην Ελλάδα. Τα Βαλκάνια, και ιδιαίτερα η Ελλάδα, αποτελούν ουσιαστικά άγνωστο έδαφος στο μεγάλο χάρτη της ναζιστικής Κατοχής στην Ευρώπη.

Χρονολόγιο γεγονότων

Θησαυρός (Αρχείου)

Βιβλιογραφία

Η έκταση της καταστροφής

Τον Οκτώβριο του 1944, οι Γερμανοί άφηναν πίσω τους μια κατεστραμμένη χώρα. Ο ελληνικός λαός είχε πληρώσει πολύ βαρύ τίμημα στο βωμό της Κατοχής. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι είχαν υποκύψει στις συνέπειες της πείνας και του μακρόχρονου υποσιτισμού.

Αντίποινα και μαζικές σφαγές

Η εφαρμογή της συλλογικής ευθύνης υπήρξε και στην Ελλάδα αναπόσπαστο στοιχείο της εμπειρίας της Κατοχής. Δεκάδες χιλιάδες άμαχοι, ανάμεσά τους γυναίκες και παιδιά, σκοτώθηκαν από τα γερμανικά στρατεύματα σε πράξεις προμελετημένων αντιποίνων, τα οποία δεν αποτελούσαν παρά εγκλήματα πολέμου, ευθείες παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου.

Ολοκαύτωμα

Ο εκτοπισμός και η εξόντωση των Ελλήνων Εβραίων ως τμήμα της εθνικοσοσιαλιστικής "Τελικής Λύσης" ξεκίνησε τον Μάρτιο του 1943 και ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο του 1944. Συνολικά, 58.886 Εβραίοι της Ελλάδας, από έναν προπολεμικό πληθυσμό 71.611 ψυχών βρήκαν τον θάνατο στα γερμανικά στρατόπεδα εξόντωσης.

Αντίσταση

Η Αντίσταση στην Ελλάδα υπήρξε μαζική και ιδιαίτερα δραστήρια. Με απόσταση, η σημαντικότερη από τις πολλές αντιστασιακές οργανώσεις ήταν το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ), το οποίο ιδρύθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 1941, έπειτα από διαπραγματεύσεις του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας (ΚΚΕ) με τρία μικρότερα αριστερά κόμματα.

Δοσιλογισμός

Ο σχηματισμός κυβερνήσεων φιλογερμανικού προσανατολισμού και το φαινόμενο της συνεργασίας με τον κατακτητή υπήρξε κοινό στοιχείο για όλες τις κατεχόμενες απ’ τις δυνάμεις του Άξονα χώρες. Η γερμανική πλευρά έθετε το πλαίσιο και τους όρους της συνεργασίας, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι οι συνεργάτες δεν ακολουθούσαν δικούς τους στόχους και συμφέροντα.

Λιμός

«Μετά τη συνθηκολόγηση, Ιταλοί και Γερμανοί στρατιώτες επιδόθηκαν σε μεγάλης έκτασης πλιάτσικο, ενώ πολλά αγροτικά προϊόντα, όπως λάδι, φρούτα και καπνός, όταν δεν επιτάσσονταν από τα στρατεύματα κατοχής, αγοράζονταν σε εξευτελιστικές τιμές για να μεταφερθούν στο Ράιχ».

Συνέπειες

Στις 12 Οκτωβρίου 1944, κατά την αποχώρησή τους από την Αθήνα, οι Γερμανοί κατέθεσαν στεφάνι στον Άγνωστο Στρατιώτη για να δηλωθεί πως δεν είχαν έρθει ως "εχθροί της Ελλάδας". Με μια ανακοίνωση - το ίδιο ακαθόριστα φιλική όπως στην αρχή της Κατοχής - τα τριάμισι ενδιάμεσα χρόνια έδειχναν να έχουν διαγραφεί. Ωστόσο, το στεφάνι θα ποδοπατηθεί, αφού η χώρα δεν είναι πλέον η ίδια.

Αποζημιώσεις

Τα χρόνια αμέσως μετά το τέλος του πολέμου, αξίωνε η Ελλάδα την καταβολή αποζημιώσεων από την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας (ΟΔΓ). Το αγγλοαμερικανικό διευθυντήριο της διασυμμαχικής Συνδιάσκεψης στο Λονδίνο για τα χρέη της Γερμανίας κατέληξε το 1953 σε συνειδητά ασαφή διατύπωση: